Sarna to drobny i zarazem najpospolitszy ssak z rodziny jeleniowatych zamieszkujący pola, łąki i lasy. Spotkanie z sarną przeskakującą leśną ścieżkę, jej widok na tle pól i łąk, to wyjątkowo radosne przeżycie dla każdego kto lubi obserwować przyrodę.
Sarna europejska (Capreolus capreolus) jest pospolita na terenie całego kraju, preferuje lasy liściaste i mieszane oraz zarośla. Jest gatunkiem, który zamieszkuje różne siedliska. Występuje w wysokich górach oraz na nizinach. Jej ulubionym środowiskiem są tereny stanowiące mozaikę lasów i pól. Niektórzy badacze uważają, że należy rozróżnić populację leśną sarny od populacji polnej. Pierwsza zamieszkuje głównie lasy i niewielkie tereny otwarte, drugiej wystarczą duże obszary pól i łąk z niewielką ilością zadrzewień. Każdy mieszkaniec wsi oraz terenów pozamiejskich, wie, że sarny występują również blisko siedzib ludzkich, gdzie znajdują się niewielkie lasy, zarośla i łąki.
Pamiętajmy, że jeleń nie jest „mężem” sarny!
Nazwa łacińska sarny pochodzi od słowa capreolus – „dzika koza, kozioł (samiec sarny)” (zdrobnienie od capreus – „dzika koza”). Dlatego samicę sarny nazywamy kozą, a samca kozłem lub rogaczem, młode to koźlęta. Samiec sarny posiada poroże zwane parostkami. Tak, jak samce jeleni zrzuca je każdego roku. Jednakże, samiec sarny zrzuca poroże na zimę (wrzesień – listopad), a samiec jelenia (byk) zrzuca je na wiosnę (luty – marzec). Parostki trudno znaleźć, choć udaje się to niektórym szczęśliwcom. Poroże jest pełne wartościowego wapnia, którego poszukują gryzonie. Parostki więc stają się często ich pokarmem.
Pożywieniem sarny są zielone części roślin, liście, pędy drzew i krzewów. Jednakże, jej dieta jest uzależniona od warunków żerowych i zmienia się wraz z porami roku. Sadownicy i ogrodnicy wiedzą, że sarny są częstymi gośćmi ich przybytków. Przez to często szuka się sposobów, aby je odstraszyć, jednocześnie uważając je za szkodniki.
Teraz, zimą sarny zbliżają się do domostw poszukując pokarmu. Pamiętajmy jednak, że to nasza zabudowa wprowadza chaos w naturalnym środowisku życia saren. Pozbyliśmy się przez setki lat ich naturalnych wrogów, jakimi są: wilki, rysie i niedźwiedzie. Niestety, nawet bez drapieżników, sarny nie mają „lekko”. W przyrodzie zagrażają im inne niebezpieczeństwa, takie jak liczne pasożyty. Najgroźniejsze pasożyty zewnętrzne to: kleszcze, wszoły i strzyżak jeleni. Ten ostatni jest często mylony z kleszczem. Posiada on jednak skrzydła, które odróżniają go od kleszczy. Dopiero po ukąszeniu swojego żywiciela strzyżaki zrzucają skrzydła i wydają na świat w jego futrze larwę. Przeprowadzone badania pokazują, że na jednej sarnie może żyć ponad 130 osobników tego upierdliwego pasożyta. Sam strzyżak nie doprowadza do śmierci żywiciela, ale sroga zima i działanie innych pasożytów może uśmiercić sarnę.
Wśród leśny i polnych przestworzy łatwo wypatrzeć sarnę, ale niełatwo jest jej się dokładnie przyjrzeć. Są to płochliwe zwierzęta, zwłaszcza starsze osobniki. Głównymi i najlepiej rozwiniętymi zmysłami saren są węch i słuch, a dopiero później wzrok. Dlatego młode sarny (nienauczone doświadczeniem) widząc człowieka zatrzymują się i próbują wywąchać zapach niezidentyfikowanego obiektu. Pod wiatr potrafią wywąchać zapach z odległości 300 metrów. Słuch saren wrażliwy jest szczególnie na obce dźwięki. Często te cichsze, ale nieznane sarnie odgłosy stają się dla niej zagrożeniem, np. dźwięk suwaka kurtki, za to głośne dźwięki, jeżeli tylko nie są jej obce, wcale jej nie przeszkadzają, np. odgłosy piły spalinowej używanej przy wycince drewna w lesie.
Każdemu miłośnikowi przyrody sprawia radość obserwacja saren pasących się na polu, czy w leśnych zaroślach. W związku z tym należy uzbroić się w cierpliwość i mocno wyciszyć, aby sarna nie poznała naszej obecności po jakimś niezidentyfikowanym dźwięku.
Mając nadzieję, że tekst ten pozwoli Państwu zbliżyć się do spotkań z sarnami, zachęcamy do leśnych wędrówek i odkrywania obyczajów saren w Parku Krajobrazowym Wzniesień Łódzkich. Gdzie sarny mają „raj na ziemi”. Pola, łąki i lasy, które stanowią idealne miejsce do życia dla tego smukłego i niewielkiego ssaka są w Parku wyjątkowo chronione.
Tekst i zdjęcia: Sebastian Piskorski
