Zaskroniec zwyczajny (Natrix natrix) jest najpospolitszym wężem krajowym. Jego nazwa gatunkowa nawiązuje do jaskrawych plam występujących z tyłu głowy tego gada. Na terenie naszych parków krajobrazowych widywany jest od kwietnia do października na wilgotnych łąkach, w pobliżu zbiorników wodnych i brzegów rzek. Jest dość płochliwy – na widok człowieka szybko umyka, należy więc zachować bezpieczną odległość i nie wykonywać gwałtownych ruchów. Warto pamiętać, że czarno ubarwione zaskrońce często mylone są z czarną żmiją zygzakowatą, która jest jedynym jadowitym wężem żyjącym w Polsce.
Wygląd zewnętrzny
Zaskroniec to stosunkowo duży wąż o krępym ciele. Grzbiet jest jednolity lub plamisty, oliwkowo-zielony, szary lub brązowawy. Jaśniejsza strona brzuszna ma barwę mleczno-czarną. Uwagę zwracają żółte lub pomarańczowe, półksiężycowate plamy „za skroniami”. Zdążają się też osobniki czarno ubarwione, bez plam skroniowych.
Tryb życia
Zaskroniec jest aktywny w ciągu dnia. Zwinnie porusza się po lądzie, pływa, nurkuje. Zasiedla tereny podmokłe, bagna, brzegi zbiorników wodnych, czyli miejsca, gdzie licznie występują żaby, które stanowią podstawę jego pożywienia. Poluje aktywnie, wypłaszając je z trawy. Ofiarami zaskrońca padają również płazy ogoniaste (oprócz salamandry) oraz ryby. Ofiarę chwyta mocnym pyskiem zaopatrzonym w około 160 drobnych zębów i połyka żywcem. Zimuje od września do kwietnia, często gromadnie.
Rozród
Gody zaskrońców odbywają się na początku maja. Wokół samicy gromadzi się nawet kilkanaście samców. Na miejsce składania jaj samice wybierają sterty gnijącej roślinności, trocin lub miękka ziemię. Młode mierzą 15-20 cm długości i wyglądem przypominają osobniki dorosłe.
Waleczny zaskroniec
W momencie zagrożenia zaskroniec próbuje uciec w zarośla lub zanurkować w wodzie. Jeśli nie ma takiej możliwości, zaciekle się broni – lekko unosi głowę i przednią część ciała, głośno syczy i uderza pyskiem, pozorując atak. Schwytany w rękę, wydziela z gruczołów analnych cuchnącą substancję. Jeśli to nie skutkuje, potrafi też udawać martwego, wiotczejąc z otwartym pyskiem i wysuniętym językiem.
Zagrożenia i ochrona
Wrogami zaskrońców są jeże, kuny, bociany, czaple, ptaki drapieżne. Jednak największe zagrożenie stanowi dla nich osuszanie terenów podmokłych, wycinanie torfowisk, zanieczyszczanie jezior i stawów, a także ruch kołowy. Często zabija się je niepotrzebnie, ponieważ myli się je ze zwierzętami jadowitymi. Warto jednak podkreślić, że zaskroniec zwyczajny jest objęty w Polsce ochroną, więc straszenie go, odławianie czy zabijanie jest niezgodne z prawem.
Zdjęcia i montaż – Krzysztof Gara
Tekst – Karolina Piasecka
