Kuna leśna Martes martes, nazywana także tumakiem, jest niewielkim ssakiem drapieżnym z rodziny łasicowatych. Zamieszkuje niemal całą Europę, północno-wschodnie fragmenty Afryki i zachodnią część Azji. Zasiedla całe terytorium Polski, choć niezbyt licznie. Zamieszkuje głównie lasy, najchętniej starodrzewy liściaste i mieszane, ale spotyka się ją w lasach o różnej strukturze gatunkowej, wiekowej i powierzchniowej, a także wśród zadrzewień śródpolnych. Nie unika ludzkich osiedli, szczególnie tych graniczących z obszarami leśnymi, choć takie środowiska chętniej zamieszkuje jej bliska kuzynka – kuna domowa Martes foina, zwana kamionką.
W swojej rodzinie (łasicowate) jest gatunkiem średnich rozmiarów. Samce mogą przekraczać 1,5 kg masy ciała i 0,5 m długości. Daleko jej do największego przedstawiciela naszych łasicowatych – borsuka Meles meles, którego masa ciała może osiągać 16 kg, ale w stosunku do najmniejszej – łasicy Mustela nivalis, której waga tylko u największych osobników przekracza 0,1 kg, jest całkiem dużym zwierzęciem. Można przyjąć, że wielkością jest zbliżona do kota, choć zdecydowanie odróżnia się charakterystyczną dla łasicowatych, smukłą sylwetką.
Od nieznacznie mniejszej kuny domowej można ją odróżnić po nieco ciemniejszym ogólnym tonie ubarwienia, kolorze i kształcie plamy na szyi (kremowej lub żółtawej u tumaka, białej u kamionki, która zwykle rozwidla się i przechodzi na przednie łapy) oraz innych drobnych elementach anatomii.
Kuna leśna aktywność przejawia głównie nocą, choć można ją także obserwować w środku dnia, zwłaszcza w porze dojrzewania owoców. Jest niezwykle sprawnym drapieżnikiem, ale latem bardzo chętnie zakrada się do sadów i objada się słodkimi owocami, stając się w tym czasie w dużym stopniu wegetarianką. Szczególnie lubi czereśnie, gruszki, czy winogrona.
Poza sezonem na owoce kuny polują głównie na gryzonie, szczególnie nornice, ale także wiewiórki, ptaki, owady, żaby, węże i ślimaki. Nie gardzą również padliną.
Na swe mieszkanie wybiera różne naturalne kryjówki, najczęściej dziuple drzew, ale także opuszczone gniazda ptaków i wiewiórek oraz szczeliny skalne. Zasiedla także rudery oraz poddasza budynków mieszkalnych. Każdy osobnik na swoim terytorium, liczącym nawet do 20 km kwadratowych, posiada kilka gniazd.
Gody odbywa w lipcu i sierpniu. Ciąża trwa nawet 9 miesięcy. Jest to tzw. ciąża przedłużona. Faktyczny rozwój potomstwa odbywa się w ciągu drugiej połowy ciąży. Nagie, ślepe, głuche i bezzębne młode rodzą się w maju, w liczbie od 2 do 7. Mlekiem matki odżywiają się przez ok. 3 miesiące, choć po ok. 1,5 miesiąca zaczynają jeść pokarm mięsny. Jesienią są już wielkości rodziców i usamodzielniają się.
Na wolności tumaki dożywają średnio do 10 lat.
W niektórych krajach kuny leśne są pod ochroną. W Polsce należą do zwierzyny łownej.
K. Gara
