Wartości przyrodnicze, dla których ochrony został powołany Przedborski Park Krajobrazowy są zharmonizowane z tradycyjnie ukształtowanym tutaj krajobrazem kulturowym. Wśród elementów i cech pokrycia kulturowego należy zwrócić szczególną uwagę na: zabytkowe zespoły i obiekty architektury - sakralne, dawne dwory z założeniami parkowymi, , grupę zagród o unikalnej już, tradycyjnej formie z wieloma starymi drzewami, budyneczki suszarni tytoniu wznoszone z kamienia i cegły, liczne krzyże przydrożne, kapliczki wraz z towarzyszącymi im drzewami i krzewami, a także powszechnie dostępne punkty i płaszczyzny widokowe. Dominująca część obszaru Parku i jego otuliny pokryta jest lasami. Najbardziej urozmaicone pod względem rzeźby są partie Pasma Przedborsko Małogoskiego. O wartościach kulturowych obszaru świadczą też obiekty archeologiczne, zwłaszcza w dolinie Pilicy i Czarnej Włoszczowskiej. Obszar PPK na przestrzeni dziejów stanowił niejednolity teren pod względem administracji państwowej i kościelnej. Przynależał do dwóch jednostek administracyjnych, a Pilica stanowiła naturalną granicę. W przeszłości wzdłuż rzeki biegła granica między ziemiami Wielkopolską i Małopolską.
Nasycenie zabytkowymi obiektami kultury materialnej i duchowej jest stosunkowo niewielkie, zwłaszcza jeśli chodzi o obiekty sprzed XIX w. Jednak na podstawie tych zachowanych obiektów dóbr kultury czy ruin możemy wnioskować o dawnej świetności tego terenu. Stanowią one wielki walor, świadczą o spuściźnie i tradycji regionu. Na obszarze tym zachowały się miejsca tradycyjnej zabudowy małomiasteczkowej (Przedbórz, Oleszno), historyczne zespoły wiejskie ( Policzko, Gaj Policzko, Góry Mokre, Kajetanów, Ruda Pilczycka, Boża Wola, Stara Wieś, Stanowiska, Pilczyca, Żeleźnica) oraz wsie o wyróżniającym się układzie rozplanowania (Bobrowniki, Góry Suche, Skąpe, Oleszno, Komorniki, Januszewice, Ruda Pilczycka). Niewątpliwie najważniejszym obszarem dla tego regionu jest Przedbórz, zaliczany do jednych z najstarszych miejscowości, posiadający walory historyczne w skali kraju.
Zabytki kulturowe w Przedborskim Parku Krajobrazowym według miejscowości.
Miasto Przedbórz
- Kościół parafialny p.w. św. Aleksego z XIV w., położony na wzgórzu, w najwyższym punkcie miasta. Pierwotny z 1287 r. był fundacją Bolesława Wstydliwego. Obecny zbudowany przez króla Kazimierza Wielkiego z 1341 r. Kościół w stylu gotyckim, w ciągu wieków wielokrotnie przebudowywany, obecnie w większości barokowy.
- Domy mieszkalne o charakterze zabytkowym: zajazd pocztowy przy ulicy Koneckiej 20, murowany z XVII/XVIII w., z tego samego okresu karczma róg Pocztowej i Kieleckiej, murowana, obecnie siedziba Muzeum Ludowego Ziemi Przedborskiej, murowane kamieniczki z XVIII/XIX w., niegdyś okalające rynek z czterech stron, obecnie tylko od strony wschodniej i częściowo północnej. Domy murowane przy ul. Kieleckiej nr 5 i 7 z XIX w.. Dom murowany przy ul. Koneckiej 16 z XVIII w., domy murowane przy ul. Mostowej 23 z XIX w. i 25 z XVIII w., domy murowane przy ul. Pocztowej 4 z XVIII/XIX w., nr 6 z poł. XIX w., nr 12 i 17/19 z pierwszej połowy XIX w.
- Ratusz miejski przy ul. Mostowej 29, budowany w latach 1826 – 30, murowany, późnoklasycystyczny, piętrowy. Obecnie siedziba władz Miasta i Gminy.
- Fragmenty ruin Zamku Kazimierzowskiego z XIV w. przy ul. Podzamcze 11 i Koneckiej 2.
- Kapliczki przydrożne tzw. choleryczne na granicy miasta z XVIII w., mające chronić przed epidemią cholery: przy ul. Podzamcze na prawym brzegu rzeki, przy drodze do Końskich – obie w formie kolumn na cokołach zwieńczone kapliczkami z wnękami pod daszkiem z pierwszej połowy XIX w., nieopodal Cmentarza Żydowskiego, dojście od ulicy Kanałowej, przy wjeździe do miasta od strony Kielc ( kapliczka słupowa św. Barbary ).
Żeleźnica (gm. Przedbórz) - Kościół parafialny p.w. św. Mikołaja, murowany z 1869-70 r., organistówka drewniana z ok. 1900 r. W sąsiedztwie cmentarza rzymsko-katolickiego jest chałupa wybudowana z drewna opałowego ciętego na „cegły”, ewenement budownictwa nigdzie nie spotykany. (obecnie niestety ściany zostały prawie w całości pokryte przez właściciela sidingiem); Obelisk Kazimierza Wielkiego, upamiętniający fakt złamania nogi przez władcę na polowaniu w tutejszych lasach, w wyniku którego nastąpił zgon ostatniego króla z dynastii Piastów. Pomnik został wystawiony przez Zespół Nadpilicznych Parków Krajobrazowych.
Góry Mokre (gm. Przedbórz) - Na nowej kapliczce rzeźba ludowa św. Jana Nepomucena z XVIII w.
Rączki (gm. Kluczewsko) - wieś ta w XVII w. stanowiła własność sławnego pisarza Jana Chryzostoma Paska, który ożenił się z wdową Łęcką, właścicielką Rączek. Z dawnego zespołu dworskiego zachowały się ruiny murowane z poł. XIX w., budynek gospodarczy mur – drewno z I poł. XIX w., park krajobrazowy o pow. 2,5 ha, na niewielkim cieku jest tu też zarośnięty staw o pow. 0,2 ha. (obecnie w rękach prywatnych ). Kościół parafialny p.w. św. Trójcy , murowany, budowany w latach 1864 – 65.
Łapczyna Wola (gm. Kluczewsko) - ruiny zboru ariańskiego, murowane z II poł. XVII w., zniszczone w 1754 r.
Dobromierz (gm. Kluczewsko) - szczątki parku krajobrazowego o pow. 3,5 ha, w tym 1,6 ha wód 9 obecnie wyschnięte i zarośnięte) i dwór z XVIII w. ze śladami założenia regularnego; dwór spłonął w 1993r.; aleja lipowa – pomnik przyrody – doprowadzająca do parku.
Stanowiska (gm. Kluczewsko) - Kościół parafialny p.w. św. Jakuba z XIV/XV w., przebudowany w XVII w., z zegarem słonecznym na wieży., kuźnia murowana kamienna z końca XIX w.
Kluczewsko (gm. Kluczewsko) - Kościół parafialny p.w. św. Wawrzyńca, murowany, wybudowany w latach 1797 – 1813. Przy kościele murowana plebania z 1920 r.
Zabudowania dworskie z XIX w., w tym wozownia oraz założenie parkowe z XVII w.
Oleszno (gm. Krasocin) - Kościół parafialny p.w. NPM murowany z 1643 – 85 r., wczesnobarokowy z wystrojem wczesnobarokowym; znajdują się tu relikty dworu z XVI w. oraz park z dworem murowanym i układem wodnym z XVIII/XIX w. , opasany fosą, ze śladami założenia regularnego., zabudowania folwarczne murowane z XIX w.
Wola Świdzińska (gm. Krasocin) - Zespół dworski z XIX w., resztki założenia parkowego.
Lasocin (gm. Łopuszno) – ruiny XIX w. pałacu Niemojewskich. Park otaczający ruiny posiada ciekawe gatunki drzew (miłorząb dwuklapowy, jesion – forma zwisła, jarząb szwedzki).
